BADEM : Türkiye'de bademin ve bademciliğin tek adresi...
| BADEMDE TOZLANMA | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BADEM
BAHÇELERİNDE TOZLANMAYI ETKİLEYEN
FAKTÖRLER Ticari badem çeşitlerinin çoğu kendiyle uyuşmazdır (1). Bir başka deyişle, badem çeşitleri kendi çiçek tozlarıyla tozlandığı zaman ticari anlamda ürün veremez (kendine verimli bazı yeni çeşitler hariç). Bu nedenle, badem bahçelerinden meyve alabilmek için en az iki çeşidin birbirini “karşılıklı olarak tozlaması” esastır. Badem bahçelerinde karşılıklı tozlanmanın iyi bir şekilde sağlanamaması meyve tutumunu çok olumsuz etkiler (2). Özellikle, büyük badem bahçelerinde çiçek döneminde ağaç sıralarının birer çiçek duvarı oluşturuyor olması, arıların öteki çeşitlerin ağaçlarına gitmemesine, buna karşın sıralar üzerindeki aynı çeşide ait ağaçları ziyaret etmesine yol açar (3). Bu yüzden ticari badem yetiştiriciliğinde, belki de en önemli konu, başarılı bir tozlanmanın sağlanmasına yol açacak doğru bir bahçe dizaynının yapılmasıdır. Badem ağaçlarının tozlanması aşağıdaki faktörler tarafından etkilenir (4): a) çeşitlerin çiçeklenme dönemlerinin çakışması b) çeşitlerin çiçek tozlarının karşılıklı olarak uyuşur olması c) karşılıklı tozlanma için çeşitlerin bahçe içinde uygun bir şekilde yerleştirilmesi d) bahçedeki arı kolonisinin kuvveti e) çiçeklenme dönemindeki hava koşulları (a) çeşitlerin çiçeklenme dönemlerinin çakışması: Bahçedeki badem çeşitlerinin çiçeklenme dönemleri birbirleriyle çakıştığı zaman ürün miktarı en yüksek düzeyde olur. Mevcut badem çeşitlerinin çiçek açma dönemleri arasında bir ay kadar farklılık bulunmaktadır. Bu nedenle çeşit seçerken çiçek açma zamanları birbiriyle çakışanları seçmek başarılı şekilde karşılıklı tozlanmanın gerçekleşmesi ve dolayısıyla iyi bir meyve tutumunun sağlanması için gereklidir. Badem çeşitleri erken, orta ve geç çiçeklenenler olarak gruplandırılır. Ülkemizde ilkbahar donları dikkate alınarak, özellikle geç çiçeklenen çeşitleri (örneğin: Ferragnes, Ferraduel, Cristomorto, vb) seçmek akıllıca olur. Eğer bahçedeki bazı çeşitler çiçeklenmesini tamamlayarak yapraklanmaya başladığı halde öteki çeşitler henüz çiçek açmamış ise ticari anlamda ürün almak olanaklı değildir. Ülkemizde otuz yıldan fazla bir süredir bilinen ve ince kabuklu meyve yapan Nonpareil çeşidine tozlayıcı olarak önerilen / kullanılan Texas çeşidi çoğu yıllar Nonpareil çeşidinden 1 hafta kadar sonra çiçek açmaktadır. Bu durum, Nonpareil çeşidinin az ürün vermesinin nedeni olabilir (Prof. Dr. N. Kaşka ile kişisel görüşme). (b) çeşitlerin çiçek tozlarının karşılıklı olarak uyuşur olması: Bazı badem çeşitleri öteki kimi çeşitlerle karşılıklı tozlanmada uyuşmazlık gösterebilir. Bu nedenle çeşitleri seçerken aralarında karşılıklı uyuşmazlık olmamasına dikkat etmek gerekir. (c) karşılıklı tozlanma için çeşitlerin bahçe içinde uygun bir şekilde yerleştirilmesi: Badem üzerinde çalışan araştırıcıların hemen hepsi de badem ağaçlarının az meyve tutmasının esas nedeninin, ağaçların karşılıklı olarak iyi bir şekilde tozlanamaması olduğunu bildirmektedir. Birbiriyle karşılıklı olarak tozlanan çeşitleri yan yana birer sıra olacak şekilde (ardışık) dikmek ağaçların çok daha iyi bir şekilde tozlanmasını sağlayabilir (5). Çeşitler böyle ardışık dikildiği takdirde, arılar uçuş sürelerinin yaklaşık ¼’ünü de yandaki sıralara harcayarak daha başarılı bir tozlanmaya yol açar (6). İki badem çeşidinin ardışık olarak dikime şekli (sıraların yönü aşağıya doğrudur)
Üç badem çeşidinin ardışık olarak dikim şekli (sıraların yönü aşağıya doğrudur)
Üç çeşitle yapılan dikim sisteminde çeşitlerin her birisinin (kırmızı renk ile gösterilenlerin) her iki yandaki öteki çeşitlerin ağaçlarından da çiçek tozu alarak daha iyi bir şekilde tozlanabileceğine dikkat ediniz. (d) bahçedeki arı kolonisinin kuvveti: Badem bahçelerinde bir çeşitten ötekine çiçek tozu taşınması esas olarak arılar tarafından gerçekleştirilir. Arıların çalışması çevre koşullarıyla çok yakından ilişkilidir. Arılar hava sıcaklığı 12ºC’nin üzerine çıktığı zaman uçmaya başlar. Arılar yağmurda ya da kuvvetli esen rüzgarda (24 km /s) uçamaz. Kapalı havalarda da arıların çalışması azalır (7). Arı kolonilerinin kuvvetli olması bu yüzden çok önemlidir. Zira, bademin çiçek açtığı erken ilkbahar döneminde havalar genellikle serin ve yağmurludur. Kuvvetli kolonilerde bir kovan içinde 8 çerçeve bulunmalıdır. Bal arıları çiçekleri dolaşırken çiçek tozları vücutlarına yapışır ve başka çeşidin çiçeklerine bal özü almak için gittikleri zaman üstlerindeki çiçek tozlarını ziyaret ettikleri çiçeklerin dişicik tepeleriyle temas etmesini sağlayarak tozlanmayı gerçekleştirir. Arıların aynı dönemde çiçek açmış olan ağaçların çiçeklerini gezme eğilimi vardır. Bu durum karşılıklı olarak tozlanan farklı çeşitlerin bahçe içindeki konumlarının önemini daha da artırır. Badem çiçeği aslında arılar için çok cezbedici olup (7) yağmurdan veya rüzgardan sonra petalleri dökülse bile, nektar arayan bal arılarını çekebilir. Arı kovanları, sabah güneşini alacak açık alanlara yerleştirilmelidir. Kovanların ağızları rüzgara açık olmamalıdır. Arıların badem çiçeklerini daha fazla gezmelerini teşvik etmek için kovanların etrafında o dönemde çiçek açan otların temizlenmesi yararlı olur. Badem bahçelerinde iyi bir tozlanma için 4 dekara en az 1 adet arı kovanı yerleştirilmelidir. (e) çiçeklenme dönemindeki hava koşulları: İlkbaharda badem ağaçlarının çiçek açtığı dönemde havalar iyi gittiği zaman bol ürün alınır. Hava koşulları uygun olmadığı takdirde arılar da çiçek tozu taşımayacağı için yeterli ürün alınamaz. Özelikle, açmış olan çiçeklerin soğuklardan zarar görmesi badem üreticileri için büyük bir yıkımdır. Bu nedenle, ilkbahar donlarının çok sık görüldüğü yerlerde badem bahçeleri kurmaktan kaçınılmalıdır. Don olaylarının çok sık görülmediği yerlerde bile bazı tedbirli üreticiler, eğimli arazilerde bahçe kurarak don gerçekleştiğinde soğuk havanın bahçeden akmasını ve böylece çiçeklere zarar vermeden uzaklaşmasını sağlamaya çalışmaktadır. Badem çiçeklerinin başçıkları (anter) 18ºC’den yüksek sıcaklıklarda patlayarak içlerindeki çiçek tozlarını saçar. Ancak, sürekli yağan yağmurlar başçıkların patlamasının gecikmesine neden olabilir; saçılmış olan çiçek tozları da yağmurdan yıkanabilir veya dişicik tepesindeki sıvı seyrelerek çiçek tozlarının çimlenmesini engelleyebilir. Badem çiçeklerinin dişicik tepeleri (stigma) çiçekler açtıktan sonra 3-4 gün süreyle çiçek tozlarını kabul eder. Serin havalar bu süreyi uzatır; sıcak havalar ise kısaltır. Çiçek tozlarının yüksek oranda çimlenmesi için hava sıcaklığının 10-20ºC’nin arasında olması gerekir. Çiçek tozları, dişicik tepesiyle temas ettikten yaklaşık 1 saat sonra çiçek tozlarının çim boruları uzayarak dişicik borularına (stil) girer. Çiçek tozu çim borusu dişicik borusu içinde 20-30 ºC dereceler arasında çok hızlı bir şekilde uzar. Hava sıcaklığı 15 ºC’den daha az olduğu zaman çiçek tozu çim borusunun uzaması yavaşlar. Çiçek tozu çim borusu yumurtalığa 96-120 saatte ulaşır. Böylece çiçekler tozlandıktan en fazla bir hafta içinde döllenme tamamlanır ve meyveler oluşmaya başlar. Çiçekler, açtıktan sonra ne kadar kısa süre içinde tozlanır ve döllenirse, meyve tutumu da o kadar artar (8). Sonuç olarak, mevcut badem çeşitlerinden bol miktarda meyve alabilmek için karşılıklı tozlanan çeşitlerin doğru bir şekilde seçimi ve bahçe içinde uygun bir plana göre yerleştirilmesi büyük öneme sahiptir. Son yıllarda kendiyle uyuşur bazı badem çeşitleri de geliştirilmiştir (Lauranne, Guara vb.). Böylece tek çeşitle "kapama badem bahçeleri" kurma olanağı doğmuştur. Ancak, bu çeşitler yurt dışında patentli olup, meyve kaliteleri üzerinde de tartışmalar vardır. Geç çiçeklenen mevcut badem çeşitleriyle kurulacak badem bahçelerinden karşılıklı tozlanmaya önem vermek koşuluyla bol ürün alınabilir. Badem bahçeleri ister kendiyle uyuşur ister karşılıklı tozlama gerektiren çeşitlerden kurulsun, daha fazla sayıda çiçeğin tozlanmasını sağlamak amacıyla çiçeklenme döneminde yeterli sayıda arı kovanının bulundurulması büyük öneme sahiptir. Kaynak: http://ciftci.ksu.edu.tr/badem/index.htm Prof. Dr. Semih Çağlar - Ar. Gör. Zeynep Ağca KSÜ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Kahramanmaraş E posta: [email protected]@ksu.edu.tr Yararlanılan kaynaklar (1) Socias i Company, R., J.L. Espada ve A.J. Felipe, 1994. The effect of orchard design on almond fruit set. HortTecnology. 4(4):377-379. (2) Kester, D.E. ve W.H. Griggs, 1959. Fruit setting in the almond: The effect cross-pollinating various percentages of flowers. Proc. Amer. Soc. Hort. Sci. 74:206-213. (3) Jackson, J.F. ve G.R. Clarke,1992. Patterns of bee visitation to flowers of almod cultivars in an orchard as determined by molecular genetic marker analysis of polen in the 'polen basket,' p.441-444. In: E. Ottaviano, D.L. Mulcahy, M. Sari Gorla, and G. Bergamini Mulcahy (eds.). Angiosperm pollen and ovules. Springer-Verlag, New York. (4) Connell, J.H., 2000. Pollination of almonds: practices and problems. HortTecnology. 10(1): 116-119. (5) Hendricks, L.C., 1996. Orchard planning, design and development, p.47-51. In: W.C. Miche (ed.) Almond production manual. Univ. Calif., Div. Agr. and Natural Resources, Publ. 3364. (6) Hills, S.J., 1989. Almond orchard design with respect to honeybee behaviour. Acta Hort. 240:201-204. (7) Thorp, R.W., 1996. Bee management for pollination, p.132-138. In: W.C. Miche (ed.) Almond production manual. Univ. Calif., Div. Agr. and Natural Resources, Publ. 3364. (8) Griggs, W.H. ve B.T. Iwakiri, 1964. Timing is critical for effective cross-pollination of almond flowers. Calif. Agr.18(1):6-7. |
Kurumsal Bilgilerimiz
Genel Bilgiler
S.S.S.(Sıkça Sorulan Sorular)
İletişim
 |
|
Yahya Çavuş Köyü No : 4 ÇANAKKALE/Ezine
Tel : 0-286-212 01 19 Gsm : 0-541-464 17 17 E-Mail : [email protected] |